Chuỗi hệ thống trường nghề và cao đẳng thời Pháp thuộc - VnExpress

Cuối thế kỷ 19, yêu cầu về phiên dịch rất lớn vì quan chức cai trị hành chính, quân sự tất cả là người Pháp, khi mà dân chúng không nhân thức tiếng Pháp. Để giải quyết sự tắc nghẽn ngôn ngữ, giữa năm 1864, chính quyền mở ngay trường Thông ngôn (Collège des Interprètes) dạy cấp tốc tiếng Pháp cho người Việt, Khơ me và Hoa, dạy ngôn ngữ một số nước châu Á cho người Pháp.

Trường phiên dịch dạy tiếng Pháp cho người Việt, Khơme, Hoa

Nam Kỳ khi xưa có phổ thông yếu tố dân tộc, Pháp phải thông thường chế độ cai trị xuống cho họ, nên năm 1885 trường Thông ngôn tiếng dân tộc được kiến thiết với mỗi chương trình học kéo dài nhì năm. Đây được xem là một trong những trường nghề đầu tiên do người Pháp thành lập.

Thầy dạy tiếng Việt là Pétrus Trương Vĩnh Ký, tiếng Pháp là Chéon, tiếng Campuchia là Taupin, chữ Hán là Trằn Nguyên Hanh khô. Ông Nguyễn Văn Phong khiến cho phụ tá giám đốc, Trương Minh Ký và André Xu làm thầy ôn tập tiếng Pháp, Phạm Đức Hoa và Lê Văn Tư ôn tập chữ Hán và tiếng Việt cho học sinh Pháp.

Trương Vĩnh Ký đang giảng bài ở trường Thông ngôn. Ảnh tư liệu

Khóa sinh thông dịch phải qua một cuộc tranh tài tuyển, ví như là người Pháp phải được Thống đốc Nam Kỳ chuẩn y, nếu là người bạn dạng xứ phải do giám đốc Nha Nội chính phê duyệt y.

Khóa sinh Pháp học phiên dịch trong độ tuổi 20-30, có bằng tú tài hoặc tương đương, được tài trợ học bổng 900 đồng mỗi năm. Ví như bỏ học giữa hạn độ mà vẫn cư trú trong quản hạt hay nước hàng xóm, người học phải bồi hoàn phí đào tạo theo thời gian học. Khóa sinh người Việt phải ít nhất 17 tuổi và không quá 24, có bằng căn bản, được cấp học bổng hơn 240 đồng mỗi năm. 

Mỗi thứ bảy hàng tuần, hiệu trưởng và một thây mặt của Nha Nội chính sẽ họp hành hồ hết giáo sư và trợ giáo để rà soát việc dạy và học. Mỗi khóa sinh được kiểm tra chí ít hai lần mỗi bốn tuần về nội dung đã được dạy trước đây; ví như trong ba bốn tuần liên tục đạt kết quả kém sẽ bị đuổi học.

Trong giai đoạn này, các trường tiểu học tạo dựng ra càng ngày càng rộng rãi, rộng rãi người tốt nghiệp đi xin khiến cho thông dịch nên số lượng công tích lĩnh vực này dôi dư. Trường Thông ngôn tiếng dân tộc hoạt động hơn hai năm thì giải tán, khóa sinh người Việt chuyển qua trường Trung học Chasseloup Laubat học tiếp, khóa sinh nào yếu kém thì bị cho thôi học.

Cũng trong giai đoạn 1860-1900, người Pháp còn mở trường thông ngôn dạy tiếng Việt cho người Pháp tên là D'Adran (Bá Đa Lộc), trường An Nam tập huấn thông ngôn Pháp.

Song song với các trường thông ngôn là trường đào tạo viên chức hành chính, tư pháp, tài chính, thuế khóa... phục vụ cho công việc thống trị. Kế đến là những trường sư phạm sơ cấp tập huấn thầy giáo dạy chữ quốc ngữ, chữ Pháp ở những vùng Pháp mới chiếm đoạt đóng.

Trường nhiều năm kinh nghiệm kiêm công xưởng

Cuối thế kỷ 19 và những năm đầu thế kỷ 20, giáo dục chuyên nghiệp được Pháp để ý hơn nhằm huấn luyện thợ chuyên ngành hoặc đốc công, đáp ứng ý định mở mang công nghiệp. Việc này nhằm dành dụm kinh phí đúng ra phải mang thợ trong khoảng Pháp sang thì nay có thể sử dụng người bản xứ.

Năm 1898, Pháp tạo dựng trường dạy nghề Thủ đô với nhì lĩnh vực nông nghiệp (chăn nuôi, làm cho vườn, chăn tằm) và mỹ nghệ (sơn, đúc đồng, khảm trai), học trong ba năm.

Sinh viên muốn dự thi vào phải nhân thức chữ quốc ngữ, chữ Pháp và bốn phép tính căn bản (tương đương trình độ tiểu học). Khi vào học nghề, học viên sẽ được tập huấn thêm tiếng Pháp sao cho khi tốt nghiệp sẽ có trình độ công nhân nhiều năm kinh nghiệm, có thể đảm trách làm cho quản đốc phân xưởng.

Một vài trường dạy nghề gần giống cũng được mở ở Sài Gòn (trường Kỹ nghệ), Huế (trường Bách nghệ), Thủ Dầu Một (trường Mỹ nghệ). Ở Bắc Kỳ, Pháp tạo dựng thêm các trường tập huấn thợ lĩnh vực gỗ và sắt ở Nam Định, Hải Phòng.

Trường Cơ khí Á châu (nay là Cao đẳng Công nghệ Cao Thắng) được thành lập năm 1906. Ảnh tư liệu

Cho đến trước cách tân giáo dục 1906, Pháp đã doanh nghiệp ở Đông Dương 12 trường giỏi, dồn vào một chỗ ở Nam Kỳ như Sài Gòn, Biên Hòa, Hà Tiên, Sa Đéc. Các trường này dạy ba nhóm lĩnh vực: công nghệ châu Âu, công nghệ bản xứ, mỹ nghệ và tiểu thủ công nghệ.

Khi Pháp tăng mạnh khai thác khoáng sản, họ còn rất giúp cho sinh viên dân tộc thiểu số học trường nhiều năm kinh nghiệm nhằm sớm có nguồn công lao dồi dào. Năm 1923, trường Bách nghệ Huế có hàng chục học sinh người Êđê, Jarai...

Tuy gọi là trường kỹ nghệ, mỹ nghệ song phổ biến lớp nhiều năm kinh nghiệm giống như những chế biến theo đơn đặt hàng, vật phẩm được mang đi sắm sửa.

Phổ thông cao đẳng đầu tiên đóng cửa vì gặp mặt không dễ dàng

Đầu thế kỷ 20, sau lần cách tân giáo dục thứ hai người Pháp mới công ty một vài trường cao đẳng ngành y, sư phạm, luật vì lúc này các trường trung học có thể cung cấp những sinh viên có bằng thành bình thường hoặc tú tài.

Theo đề án của Hội đồng cách tân giáo dục lần thứ nhất 1906 thì không có việc xây dừng trường đại học, nhưng trước yên cầu của các sĩ cu li yêu nước, Pháp kiến thiết trường đại học đầu tiên của vn - Đại học Đông Dương.

Đại học Đông Dương gồm những trường cao đẳng trực thuộc Luật khoa, Văn khoa, Khoa học, Xây dựng dân dụng và Y Dược. Riêng trường Y Dược vốn được hiện ra trong khoảng cuối thế kỷ 19 ở Thủ đô, huấn luyện y sĩ, dược sĩ, bác bỏ sĩ đa khoa, nha sĩ, nữ bảo sanh.

Đầu tham gia của trường là những người tốt nghiệp trung học hoặc đỗ thi Hương, biết tiếng Pháp. Học sinh khóa trước tiên đa số là công chức đang khiến việc ở cơ quan trung ương của chính quyền thực dân.

Hội sở Đại học Đông Dương xưa ở Thủ đô. Ảnh tư liệu

Hoạt động được hơn một năm trường này đóng cửa vì thiếu giáo sư chuyên nghiệp, giáo viên hồ hết kiêm nhiệm phổ thông công tác. Trong khi đó, trình độ người học quá thấp so với chương trình. Mặc dầu được "châm chước" bằng cấp và trình độ tiếng Pháp song họ không thể thu nhận nội dung chương trình.

Năm trước tiên, trường có gần 100 học sinh nhập học thì tới cuối học kỳ một chỉ còn chưa đầy một nửa, chủ chốt là công chức của Nha học chính, viên chức hoặc thông ngôn của tập đoàn cấp địa hạt. Sau thất bại này, người Pháp chưa tìm được cách thức tốt hơn cho chuỗi hệ thống giáo dục cao đẳng bởi "nguồn cung" là học sinh tốt nghiệp trung học còn quá ít.

Hệ thống cao đẳng chỉ được cải thiện khi Toàn quyền Đông Dương ra nghị định quy chế giễu bình thường về bậc cao đẳng năm 1918. Học sinh muốn tham gia trường cao đẳng phải có bằng thành chung (trung học, cao đẳng tiểu học), hoặc bằng tú tài bạn dạng xứ, tuổi 18-25.

Trong đơn xin học, sinh viên phải chắc chắn khiến cho việc cho "Nhà nước bảo hộ" chí ít 10 năm. Kể trong khoảng đó, hàng loạt trường cao đẳng được thiết kế khắp cả nước như Cao đẳng Sư phạm Thủ đô, trường Thực hành Nông lâm Bến Cát, Cao đẳng Luật khoa - Hành chính, Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương...

Xem thêm: Máy bơm tăng áp